ไวรัสตับอักเสบ A B C เจาะลึกความแตกต่าง อาการ และแนวทางการรักษา

• Facebook
• X
• Line

ไวรัสตับอักเสบ ถือเป็นหนึ่งในปัญหาสุขภาพสำคัญที่คนไทยหลายคนยังเข้าใจไม่ครบถ้วน โดยเฉพาะไวรัสตับอักเสบชนิด A, B และ C ซึ่งแต่ละชนิดมีลักษณะการติดต่อ อาการ ความรุนแรง และแนวทางการรักษาที่แตกต่างกันออกไป หากมองผิวเผินอาจคล้ายกัน แต่ในความจริงแล้วผลกระทบต่อสุขภาพตับ รวมถึงความเสี่ยงต่อโรคแทรกซ้อน เช่น ตับแข็ง หรือมะเร็งตับ นั้นแตกต่างกันอย่างมาก การทำความเข้าใจถึงความแตกต่างเหล่านี้จึงเป็นเรื่องสำคัญ ไม่เพียงเพื่อการดูแลป้องกันตัวเอง แต่ยังรวมถึงการเข้ารับการตรวจและการรักษาอย่างเหมาะสมเมื่อพบความเสี่ยงหรือมีอาการผิดปกติ บทความนี้ จะพาคุณไปรู้จักไวรัสตับอักเสบ A, B และ C อย่างละเอียด ตั้งแต่สาเหตุ วิธีการติดต่อ อาการที่ควรสังเกต ผลกระทบระยะยาว ไปจนถึงแนวทางการรักษาและการป้องกันที่ทันสมัย เพื่อให้คุณเข้าใจโรคเหล่านี้อย่างรอบด้าน และสามารถปกป้องสุขภาพตับของตนเองและคนที่คุณรักได้อย่างมั่นใจ

สารบัญ

1. ไวรัสตับอักเสบภัยเงียบที่ส่งผลต่อคนไทยจำนวนมาก
2. ไวรัสตับอักเสบเอ
3. ไวรัสตับอักเสบบี
4. ไวรัสตับอักเสบซี
5. อาการไวรัสตับอักเสบแต่ละชนิด
6. การตรวจวินิจฉัย
7. วัคซีนและการป้องกัน

ไวรัสตับอักเสบ ภัยเงียบที่ส่งผลต่อคนไทยจำนวนมาก

ไวรัสตับอักเสบเป็นโรคติดเชื้อที่มักไม่แสดงอาการชัดเจนในระยะเริ่มต้น หลายคนอาจไม่รู้ตัวว่ากำลังป่วยอยู่ เพราะอาการเบื้องต้น เช่น อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร หรือปวดเมื่อยตามตัว มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นเพียงความเหนื่อยล้าธรรมดา ทำให้ผู้ป่วยจำนวนมากไม่ได้เข้ารับการตรวจวินิจฉัยและปล่อยให้โรคดำเนินต่อไปอย่างเงียบ ๆ

ในประเทศไทยพบผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ B และ C อยู่ในระดับสูงเมื่อเทียบกับหลายประเทศในภูมิภาคเอเชีย ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของโรคตับแข็งและมะเร็งตับ หนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของคนไทย การที่ไวรัสเหล่านี้สามารถแฝงตัวอยู่ในร่างกายได้เป็นเวลานาน โดยแทบไม่มีอาการแสดง ทำให้ถูกเรียกว่า “ภัยเงียบ” เพราะเมื่อผู้ป่วยมารู้ตัว ก็มักอยู่ในระยะที่โรคลุกลามไปมากแล้ว การสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับไวรัสตับอักเสบ จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง การตรวจสุขภาพตับเป็นประจำ การฉีดวัคซีนป้องกัน (โดยเฉพาะไวรัสตับอักเสบชนิด A และ B) และการเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่องสำหรับผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ C คือแนวทางที่จะช่วยลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงในอนาคต และป้องกันการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่นได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ไวรัสตับอักเสบเอ การติดต่อ อาการ และการรักษา

ไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A Virus – HAV) เป็นเชื้อไวรัสที่ก่อให้เกิดการอักเสบของตับ โดยมีลักษณะเฉพาะคือ ติดต่อผ่านทางการกินและการดื่ม ซึ่งแตกต่างจากไวรัสตับอักเสบชนิดอื่นที่มักแพร่เชื้อผ่านเลือดหรือการมีเพศสัมพันธ์ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอจึงพบได้บ่อยในพื้นที่ที่สุขอนามัยไม่ดี หรือในผู้ที่รับประทานอาหารและน้ำที่ปนเปื้อน

การติดต่อของไวรัสตับอักเสบเอ

การแพร่เชื้อไวรัสตับอักเสบเอส่วนใหญ่เกิดจาก การรับเชื้อเข้าสู่ร่างกายผ่านทางปาก ไม่ว่าจะเป็นการรับประทานอาหารที่ปรุงไม่สะอาด น้ำที่มีเชื้อปนเปื้อน หรือการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ติดเชื้อ เช่น การใช้ภาชนะหรือสิ่งของร่วมกัน โดยเชื้อไวรัสนี้สามารถอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้ค่อนข้างนาน จึงแพร่ระบาดได้ง่ายหากขาดการดูแลเรื่องสุขอนามัย

อาการของไวรัสตับอักเสบเอ

ผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอมักมีอาการหลังจากได้รับเชื้อประมาณ 2–6 สัปดาห์ อาการที่พบได้ ได้แก่

• อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
• ปวดท้อง โดยเฉพาะบริเวณชายโครงขวา
• ตัวเหลือง ตาเหลือง และปัสสาวะสีเข้ม
• บางรายอาจมีไข้ต่ำและอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่

ถึงแม้อาการเหล่านี้จะทำให้ผู้ป่วยรู้สึกไม่สบาย แต่ส่วนใหญ่เป็นภาวะชั่วคราวและสามารถหายได้เอง โดยไม่พัฒนาไปเป็นโรคตับเรื้อรังเหมือนชนิด B หรือ C

การรักษาไวรัสตับอักเสบเอ

ปัจจุบันยังไม่มียาต้านไวรัสเฉพาะสำหรับการรักษาไวรัสตับอักเสบเอ การดูแลรักษาจึงมุ่งเน้นไปที่ การบรรเทาอาการและการพักผ่อนอย่างเพียงพอ เช่น ดื่มน้ำมาก ๆ รับประทานอาหารที่ย่อยง่าย งดการดื่มแอลกอฮอล์ และหลีกเลี่ยงยาที่อาจทำให้ตับทำงานหนักขึ้น ผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถหายเป็นปกติภายในไม่กี่สัปดาห์ถึงสองเดือน สิ่งสำคัญที่สุดในการป้องกันไวรัสตับอักเสบเอคือ การฉีดวัคซีน ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงและสามารถป้องกันการติดเชื้อได้ยาวนาน รวมถึงการรักษาสุขอนามัยพื้นฐาน เช่น การล้างมือก่อนรับประทานอาหาร และการเลือกบริโภคอาหารและน้ำที่สะอาด

ไวรัสตับอักเสบบี การติดเชื้อ ผลกระทบ และแนวทางการดูแล

ไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B Virus – HBV) เป็นหนึ่งในเชื้อไวรัสที่สร้างผลกระทบต่อสุขภาพของประชากรโลกอย่างกว้างขวาง และถือเป็น สาเหตุสำคัญของโรคตับแข็งและมะเร็งตับ โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีสามารถเกิดขึ้นได้ตั้งแต่แรกเกิด ไปจนถึงช่วงวัยผู้ใหญ่ และหากไม่ได้รับการป้องกันหรือการรักษาที่เหมาะสม อาจก่อให้เกิดปัญหาระยะยาวต่อชีวิตได้

การติดเชื้อ

การแพร่กระจายของไวรัสตับอักเสบบีเกิดขึ้นจาก การสัมผัสเลือดและสารคัดหลั่ง ของผู้ที่ติดเชื้อ เช่น การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน การใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน การสักหรือเจาะร่างกายด้วยอุปกรณ์ที่ไม่สะอาด และการแพร่เชื้อจากแม่สู่ลูกขณะคลอด นอกจากนี้ การติดเชื้อในวัยเด็ก โดยเฉพาะการติดเชื้อในทารกแรกเกิด มีโอกาสพัฒนาเป็นการติดเชื้อเรื้อรังสูงกว่าผู้ใหญ่หลายเท่า

ผลกระทบ

ผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีจำนวนมากมักไม่มีอาการชัดเจนในระยะเริ่มต้น จึงไม่รู้ตัวว่าติดเชื้อ แต่เชื้อไวรัสสามารถทำให้เกิดการอักเสบของตับเรื้อรัง เมื่อเวลาผ่านไปอาจนำไปสู่ ตับแข็ง ภาวะตับวาย และมะเร็งตับ ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตในคนไทยจำนวนมาก ผู้ที่ติดเชื้อเรื้อรังจึงควรได้รับการติดตามอาการและตรวจสุขภาพตับอย่างต่อเนื่อง

แนวทางการดูแล

แม้ยังไม่มียาที่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีออกจากร่างกายได้ทั้งหมด แต่การดูแลรักษาในปัจจุบันสามารถควบคุมโรคและลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนได้ โดยแนวทางหลัก ได้แก่

• การฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี: เป็นมาตรการที่มีประสิทธิภาพสูงและถือเป็นวัคซีนพื้นฐานในเด็กแรกเกิดในประเทศไทย
• การใช้ยาต้านไวรัส: สำหรับผู้ที่มีการติดเชื้อเรื้อรังและมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคตับ การรักษาด้วยยาต้านไวรัส เช่น Tenofovir หรือ Entecavir สามารถกดการแบ่งตัวของเชื้อ และช่วยชะลอการเกิดภาวะแทรกซ้อน
• การดูแลสุขภาพตับในชีวิตประจำวัน: หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ

การป้องกันไวรัสตับอักเสบบียังคงเป็นกุญแจสำคัญที่สุด โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยงสูง เช่น บุคลากรทางการแพทย์ ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน และเด็กแรกเกิด การได้รับวัคซีนตั้งแต่เนิ่น ๆ จึงเป็นวิธีการที่มีประสิทธิภาพในการลดภาระโรคนี้ในระยะยาว

ไวรัสตับอักเสบซี ความเสี่ยง อาการเรื้อรัง และการรักษาสมัยใหม่

หากพูดถึงไวรัสตับอักเสบซี หลายคนอาจไม่คุ้นเคยเท่ากับชนิดเอหรือบี แต่ในความจริงแล้ว โรคนี้คือหนึ่งใน ภัยเงียบ ที่สร้างภาระต่อระบบสาธารณสุขทั่วโลก และเป็นสาเหตุสำคัญของโรคตับแข็งและมะเร็งตับในคนไทยจำนวนไม่น้อย จุดที่น่ากังวลคือ ไวรัสชนิดนี้ ยังไม่มีวัคซีนป้องกัน ทำให้การดูแลป้องกันและการตรวจสุขภาพตับเป็นเรื่องจำเป็นอย่างยิ่ง

ความเสี่ยงที่อาจไม่รู้ตัว

ไวรัสตับอักเสบซีมักแพร่เชื้อผ่านทางเลือด การใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน การสัก เจาะร่างกาย หรือทำหัตถการด้วยอุปกรณ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน ถือเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญ ในอดีตยังมีกรณีติดเชื้อจากการรับเลือดหรือปลูกถ่ายอวัยวะที่ไม่ได้ตรวจเชื้อเข้มงวดเหมือนปัจจุบัน อีกทั้งการมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน โดยเฉพาะเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก ก็อาจเพิ่มโอกาสเสี่ยงได้

สิ่งที่ทำให้ไวรัสชนิดนี้น่ากังวลคือ คนจำนวนมากที่ติดเชื้อ ไม่รู้ตัวเลย เพราะไม่มีอาการเด่นชัดในระยะแรก และอาจดำเนินไปเรื่อย ๆ จนกลายเป็นโรคเรื้อรัง

อาการเรื้อรังที่กว่าจะรู้ตัวก็สายเกินไป

ต่างจากไวรัสตับอักเสบเอที่หายได้เอง และไวรัสตับอักเสบบีที่มีวัคซีนป้องกัน ไวรัสตับอักเสบซีนั้น มักพัฒนาไปเป็นการติดเชื้อเรื้อรัง ซึ่งอาจใช้เวลาหลายปีหรือหลายสิบปีกว่าจะปรากฏอาการ เมื่อถึงเวลานั้น ตับอาจถูกทำลายไปแล้วอย่างมาก อาการที่พบได้ เช่น อ่อนเพลียเรื้อรัง เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ตัวเหลือง ตาเหลือง หรือท้องบวมจากน้ำคั่งในช่องท้อง ซึ่งเป็นสัญญาณของตับแข็งหรือโรคตับระยะรุนแรง

การรักษาสมัยใหม่ที่เปลี่ยนชีวิตผู้ป่วย

ข่าวดีคือ ปัจจุบันวงการแพทย์ได้พัฒนายาที่ช่วยพลิกโฉมการรักษาไวรัสตับอักเสบซีโดยสิ้นเชิง ยากลุ่ม Direct-Acting Antivirals (DAAs) มีประสิทธิภาพสูงในการกำจัดเชื้อ สามารถรักษาหายขาดได้กว่า 95% ภายในเวลาเพียง 8–12 สัปดาห์ ผลข้างเคียงน้อยกว่ายารุ่นเก่า และผู้ป่วยจำนวนมากสามารถกลับมามีคุณภาพชีวิตปกติได้อีกครั้ง

นี่คือการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ เพราะจากเดิมที่ไวรัสตับอักเสบซีถูกมองว่าเป็นโรคที่ “อยู่กับไปตลอดชีวิต” วันนี้การรักษาที่เหมาะสมสามารถทำให้ผู้ติดเชื้อปลอดไวรัสได้อย่างถาวร ไวรัสตับอักเสบซีอาจดูเหมือนไกลตัว แต่ความจริงแล้วมันสามารถซ่อนอยู่ในคนรอบข้างได้โดยที่ไม่มีใครรู้ การตรวจเลือดหาเชื้อจึงเป็นวิธีเดียวที่จะยืนยันได้ชัดเจน และหากตรวจพบแต่เนิ่น ๆ โอกาสรักษาหายขาดก็มีสูงมาก ยิ่งเข้าถึงยาสมัยใหม่เร็วเท่าไร ความเสี่ยงต่อการเกิดตับแข็งและมะเร็งตับในอนาคตก็ยิ่งลดลง

อาการที่ควรเฝ้าระวังของ ไวรัสตับอักเสบ แต่ละชนิด

โรคตับอักเสบจากไวรัสไม่ว่าจะเป็นชนิด A, B หรือ C มักเริ่มต้นด้วยอาการที่ไม่เฉพาะเจาะจง เช่น อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร หรือคลื่นไส้ ซึ่งอาจทำให้หลายคนเข้าใจผิดว่าเป็นเพียงการพักผ่อนไม่เพียงพอหรือโรคทั่วไป อย่างไรก็ตาม หากละเลยสัญญาณเหล่านี้ อาจทำให้โรคพัฒนาไปจนเกิดภาวะตับอักเสบเรื้อรัง ตับแข็ง หรือมะเร็งตับได้ในที่สุด สิ่งสำคัญคือการสังเกต สัญญาณอันตราย ที่บ่งบอกว่าตับอาจทำงานผิดปกติ เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม อุจจาระสีซีด ท้องบวม หรือมีอาการคันตามผิวหนัง อาการเหล่านี้ควรเข้าพบแพทย์โดยเร็วเพื่อรับการตรวจวินิจฉัย

ประเด็น	ไวรัสตับอักเสบ A	ไวรัสตับอักเสบ B	ไวรัสตับอักเสบ C
การเริ่มมีอาการ	ภายใน 2–6 สัปดาห์หลังติดเชื้อ	ภายใน 1–4 เดือนหลังติดเชื้อ	มักไม่มีอาการชัดเจน อาจใช้เวลาหลายปี
อาการทั่วไป	ไข้ต่ำ อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ ปวดท้อง	อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ ปวดข้อ ตัวเหลือง	อ่อนเพลียเรื้อรัง ปวดเมื่อยตามตัว เบื่ออาหาร
สัญญาณที่ควรระวัง	ตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม แต่ส่วนใหญ่หายเอง	ตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม อาจกลายเป็นเรื้อรัง	ตัวเหลือง ตาเหลือง น้ำหนักลด ท้องบวม มักพบในระยะโรคตับเรื้อรัง
ความเสี่ยงระยะยาว	ไม่ทำให้เป็นโรคตับเรื้อรัง	เสี่ยงตับแข็งและมะเร็งตับ หากเป็นเรื้อรัง	เสี่ยงสูงต่อการเป็นตับแข็งและมะเร็งตับ
คำแนะนำสำคัญ	พักผ่อน ดื่มน้ำมาก ๆ ป้องกันด้วยวัคซีน	ฉีดวัคซีนป้องกัน ตรวจและใช้ยาต้านไวรัสหากจำเป็น	ตรวจเลือดหาเชื้อ และเข้ารับยาต้านไวรัสสมัยใหม่ (DAAs)

ภาวะแทรกซ้อนของ ไวรัสตับอักเสบ (ตับแข็ง/มะเร็งตับ)

โรคไวรัสตับอักเสบ โดยเฉพาะชนิดบี (HBV) และซี (HCV) ถือเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิด ตับแข็งและมะเร็งตับ ซึ่งเป็นโรคร้ายแรงและมีอัตราการเสียชีวิตสูงในประเทศไทย ปัญหาสำคัญคือผู้ป่วยจำนวนมากมักไม่รู้ตัวว่ามีเชื้อไวรัสอยู่ในร่างกาย เพราะอาการในระยะแรกไม่เด่นชัด เมื่อมารู้ตัวอีกครั้งก็มักอยู่ในระยะที่โรคดำเนินไปมากแล้ว

ตับแข็ง (Cirrhosis)

ตับแข็งเกิดจากการที่เนื้อตับถูกทำลายอย่างต่อเนื่อง จนเกิดพังผืดและแผลเป็น แทนที่เนื้อตับปกติ ทำให้ประสิทธิภาพในการทำงานของตับลดลงเรื่อย ๆ ผู้ป่วยตับแข็งอาจมีอาการ เช่น ท้องมาน ขาบวม เส้นเลือดขอดในหลอดอาหารที่อาจแตกและทำให้เสียเลือดมาก อาการคันตามผิวหนัง หรือภาวะสมองเสื่อมจากตับ (Hepatic encephalopathy) สาเหตุที่ทำให้เกิดตับแข็งมากที่สุดในประเทศไทย คือ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและซีเรื้อรัง ร่วมกับปัจจัยเสี่ยงอื่น เช่น การดื่มแอลกอฮอล์เรื้อรัง และภาวะไขมันพอกตับ

มะเร็งตับ (Hepatocellular Carcinoma: HCC)

มะเร็งตับมักเกิดขึ้นในผู้ที่มีตับแข็งอยู่ก่อน โดยเซลล์ตับที่ถูกกระตุ้นให้ซ่อมแซมตัวเองซ้ำ ๆ จากการอักเสบเรื้อรัง จะกลายพันธุ์และพัฒนาเป็นเซลล์มะเร็งในที่สุด ไวรัสตับอักเสบบีมีความพิเศษตรงที่สามารถแทรกสารพันธุกรรมเข้าไปในเซลล์ตับได้ ทำให้เพิ่มความเสี่ยงการเกิดมะเร็งตับได้แม้บางรายยังไม่เกิดตับแข็ง อาการที่ควรระวัง ได้แก่ น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ เบื่ออาหาร ปวดท้องเรื้อรัง ท้องโตผิดปกติ และมีภาวะตาเหลือง ตัวเหลืองอย่างต่อเนื่อง

การตรวจวินิจฉัย ไวรัสตับอักเสบ

การตรวจวินิจฉัยเป็นขั้นตอนสำคัญที่สุดในการรับมือกับโรคไวรัสตับอักเสบ เนื่องจากผู้ติดเชื้อจำนวนมากอาจไม่มีอาการใด ๆ ในระยะเริ่มต้น หากไม่เข้ารับการตรวจ อาจปล่อยให้โรคดำเนินต่อไปจนเกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น ตับแข็งหรือมะเร็งตับ การตรวจที่เหมาะสมจึงช่วยให้แพทย์สามารถวางแผนการรักษาและป้องกันการแพร่เชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• การซักประวัติและตรวจร่างกาย
  • แพทย์จะเริ่มจากการซักประวัติพฤติกรรมเสี่ยง เช่น การใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน การสักหรือเจาะร่างกายโดยไม่ได้มาตรฐาน การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน รวมถึงประวัติการฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบบี จากนั้นจะตรวจร่างกายเบื้องต้นเพื่อหาสัญญาณผิดปกติ เช่น ตาเหลือง ตัวเหลือง หรือตับโต
• การตรวจเลือด
  • เป็นวิธีหลักในการวินิจฉัย โดยสามารถตรวจได้หลายรูปแบบ เช่น
    • การตรวจหาภูมิคุ้มกัน (Antibody test): เพื่อดูว่ามีการติดเชื้อมาก่อนหรือไม่ และร่างกายมีภูมิคุ้มกันเพียงพอหรือไม่
    • การตรวจหาสารแอนติเจนและสารพันธุกรรมของไวรัส: เช่น HBsAg สำหรับไวรัสตับอักเสบบี หรือ HCV RNA สำหรับไวรัสตับอักเสบซี ซึ่งบ่งบอกว่ามีการติดเชื้ออยู่จริงและเชื้อยังคงแบ่งตัว
    • การตรวจค่าการทำงานของตับ (Liver function test): เช่น ค่าเอนไซม์ ALT และ AST ที่ช่วยบ่งชี้ว่ามีการอักเสบหรือความเสียหายที่ตับหรือไม่
• การตรวจเพิ่มเติมเพื่อประเมินตับ
  • ในกรณีที่พบการติดเชื้อ แพทย์อาจแนะนำการตรวจเพิ่มเติม เช่น
    • อัลตราซาวด์ช่องท้อง (Ultrasound): ใช้ตรวจหาความผิดปกติของตับ เช่น ตับโต ตับแข็ง หรือก้อนมะเร็ง
    • FibroScan: ตรวจความยืดหยุ่นของเนื้อตับ เพื่อประเมินภาวะพังผืดและตับแข็ง โดยไม่ต้องเจาะชิ้นเนื้อตับ
    • การตรวจชิ้นเนื้อตับ (Liver biopsy): ในบางรายอาจใช้วิธีนี้เพื่อวินิจฉัยอย่างละเอียดเกี่ยวกับความเสียหายของเนื้อตับ

วัคซีนและการป้องกันการติดเชื้อ ไวรัสตับอักเสบ

การป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบถือเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพมากกว่าการรักษา เพราะเมื่อเชื้อเข้าสู่ร่างกายแล้ว โดยเฉพาะไวรัสตับอักเสบบีและซี อาจก่อให้เกิดการติดเชื้อเรื้อรังและภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงในอนาคต การใช้วัคซีนร่วมกับการปรับพฤติกรรมสุขภาพจึงเป็นแนวทางหลักในการลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ

วัคซีนป้องกัน

1. ไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A): มีวัคซีนที่ให้ผลในการสร้างภูมิคุ้มกันได้ยาวนาน เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่เคยติดเชื้อมาก่อน โดยเฉพาะเด็ก ผู้ที่อาศัยในพื้นที่ที่มีการระบาดสูง และผู้ที่เดินทางไปต่างประเทศในพื้นที่เสี่ยง
2. ไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B): วัคซีนชนิดนี้เป็นหนึ่งในวัคซีนพื้นฐานที่เด็กแรกเกิดทุกคนในประเทศไทยได้รับตั้งแต่แรกคลอด และสามารถฉีดเสริมได้ในผู้ใหญ่ที่ยังไม่เคยได้รับวัคซีนหรือไม่มีภูมิคุ้มกัน ถือเป็นมาตรการป้องกันการติดเชื้อเรื้อรังและมะเร็งตับที่ได้ผลดีที่สุด
3. ไวรัสตับอักเสบซี (Hepatitis C): ปัจจุบันยัง ไม่มีวัคซีนป้องกัน เนื่องจากไวรัสชนิดนี้มีการกลายพันธุ์สูง อย่างไรก็ตาม ความก้าวหน้าทางการแพทย์ทำให้มีการพัฒนายาใหม่ที่รักษาให้หายขาดได้

การป้องกันนอกเหนือจากวัคซีน

แม้ว่าวัคซีนจะช่วยลดความเสี่ยงอย่างมาก แต่การดูแลพฤติกรรมสุขภาพก็มีบทบาทสำคัญเช่นกัน ได้แก่

• รักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล: ล้างมือบ่อย ๆ กินอาหารที่สะอาด ดื่มน้ำที่ผ่านการฆ่าเชื้อ เพื่อป้องกันไวรัสตับอักเสบเอ
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสเลือดหรือสารคัดหลั่ง: ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ หลีกเลี่ยงการใช้เข็มฉีดยาหรืออุปกรณ์ที่มีเลือดปนร่วมกับผู้อื่น
• การทำหัตถการทางการแพทย์และความงามอย่างปลอดภัย: เช่น การสัก เจาะร่างกาย หรือการทำฟัน ควรเลือกสถานพยาบาลหรือร้านที่ได้มาตรฐานและใช้อุปกรณ์ปลอดเชื้อ
• การตรวจสุขภาพและคัดกรองกลุ่มเสี่ยง: โดยเฉพาะผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยงหรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรคตับอักเสบ ควรเข้ารับการตรวจเลือดเป็นประจำ

วัคซีนและการป้องกันพฤติกรรมเสี่ยงถือเป็น “เกราะป้องกัน” ที่ดีที่สุดต่อโรคไวรัสตับอักเสบ ยิ่งได้รับวัคซีนตั้งแต่เนิ่น ๆ และปรับพฤติกรรมสุขภาพอย่างต่อเนื่อง โอกาสที่จะหลีกเลี่ยงภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงในอนาคตก็ยิ่งสูงขึ้น

อ่านบทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ

• ไวรัสตับอักเสบบี ภัยเงียบทำลายตับ อาการ สาเหตุ การรักษา การป้องกัน
• วันรณรงค์ตรวจเอชไอวี 1 กรกฎาคม – ตรวจเร็ว รู้ทัน ป้องกันได้

สรุป: ทำไมการตรวจและป้องกันตั้งแต่เนิ่น ๆ จึงสำคัญ

ไวรัสตับอักเสบ A, B และ C แม้จะมีความแตกต่างกันทั้งในด้านการติดต่อ ความรุนแรง และแนวทางการรักษา แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ หากปล่อยทิ้งไว้นานโดยไม่รู้ตัวหรือไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม ย่อมเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง ไม่ว่าจะเป็นตับแข็งหรือมะเร็งตับ ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของคนไทย การตรวจคัดกรองตั้งแต่ระยะเริ่มต้นช่วยให้สามารถค้นหาผู้ติดเชื้อที่ยังไม่แสดงอาการได้ และนำไปสู่การรักษาที่ทันเวลา โดยเฉพาะในกรณีของไวรัสตับอักเสบซี ที่ปัจจุบันมี ยาต้านไวรัสสมัยใหม่ที่รักษาหายขาดได้ และในกรณีของไวรัสตับอักเสบบีและเอ การฉีดวัคซีนตั้งแต่เนิ่น ๆ ก็เป็นเกราะป้องกันที่มีประสิทธิภาพสูงสุด นอกจากนี้

“การป้องกันยังหมายถึงการปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น รับประทานอาหารและน้ำที่สะอาด หลีกเลี่ยงการใช้เข็มหรืออุปกรณ์ร่วมกับผู้อื่น ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ และตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ เมื่อผนวกเข้ากับการฉีดวัคซีนและการดูแลตับอย่างเหมาะสม จะช่วยลดภาระโรคไวรัสตับอักเสบในระยะยาวได้อย่างแท้จริง”

ดังนั้น “การตรวจและป้องกันไวรัสตับอักเสบตั้งแต่เนิ่น ๆ” จึงไม่ใช่เพียงการดูแลตัวเอง แต่ยังเป็นการปกป้องครอบครัวและสังคมจากโรคร้ายที่สามารถป้องกันและควบคุมได้ หากทุกคนใส่ใจตั้งแต่วันนี้ อนาคตที่ปลอดภัยจากโรคตับอักเสบก็ไม่ใช่เรื่องไกลเกินเอื้อม

อ้างอิงข้อมูลจาก:

รพ.จุฬาภรณ์แนะกลุ่มเสี่ยงเกิดก่อนปี 2535 ตรวจคัดกรอง-ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี

• https://www.hfocus.org/content/2025/08/34941

สาเหตุ “ตับอักเสบ” คนไทยกว่า 3 ล้านคน เสี่ยงติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรัง

• https://www.pptvhd36.com/health/care/7367

จุฬาฯ เผยผลสำเร็จ 30 ปีแห่งการขจัดไวรัสตับอักเสบบีและซี

• https://www.chula.ac.th/news/213525