เพร็พ ป้องกันตัวเองจากการติดเชื้อเอชไอวี โดย PrEP เป็นการใช้ยาต้านไวรัส ในผู้ที่มีความเสี่ยงก่อนจะมีการสัมผัสเชื้อ หรือก่อนจะมีความเสี่ยง เพื่อให้ร่างกายมีระดับยาที่เพียงพอในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี
สารบัญ
3. ก่อนรับยาเพร็พ PrEP ต้องตรวจอะไรบ้าง?
4. ยาเพร็พ PrEP รับประทานอย่างไร?
5. ถ้าใช้ยาเพร็พ PrEP ยังต้องสวมถุงยางอนามัย หรือไม่ ?
6. ควรทำอย่างไรถ้าลืมทานยาเพร็พ PrEP ตามเวลา
7. ต้องตรวจเลือดระหว่างทานยาเพร็พ PrEP บ่อยแค่ไหน
8. สามารถรับยาเพร็พ ได้ที่ไหนบ้าง
10. การทานยา PrEP มีทั้งหมดกี่วิธี
12. ยาเพร็พ PrEP ปลอดภัย หรือไม่ มีผลข้างเคียงมากน้อยแค่ไหน?
13. ยาเพร็พ PrEP คือวัคซีน หรือไม่
14. ความแตกต่างระหว่าง PrEP และ PEP
ยาเพร็พ PrEP คืออะไร?
เพร็พ (Pre-exposure prophylaxis) คือ ยาต้านไวรัสเอชไอวี “ก่อน” สัมผัสเชื้อ สำหรับผู้ที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีอยู่ในร่างกาย ใช้เพื่อลดความเสี่ยง ในการติดเชื้อเอชไอวี เหมาะสำหรับกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น กลุ่มชายรักชาย สาวประเภทสอง หรือผู้ที่มีพฤติกรรมการเปลี่ยนคู่นอนบ่อย คู่นอนมีเชื้อเอชไอวี โดยจะต้องรับประทานยาทุกวัน วันละ 1 เม็ด ในเวลาเดียวกันทุกวัน
หลักการใช้ยาเพร็พ
ยาเพร็พถูกใช้ในกรณีก่อนมีความเสี่ยงสัมผัสเชื้อ มีคุณสมบัติในการต้านไวรัสทำให้ร่างกายมีระดับยาเพียงพอที่จะยับยั้งการเพิ่มจำนวนของเชื้อเอชไอวี จึงเป็นวิธีการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพ จากการศึกษาวิจัยพบว่าการใช้ ยา prep มีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้เกือบ 100% หากรับประทานยาทุกวัน อย่างสม่ำเสมอ
ก่อนรับยาเพร็พ PrEP ต้องตรวจอะไรบ้าง?
ก่อนการทานยาเพร็พ จะต้องมีการปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนเสมอ พร้อมกับตรวจเลือดเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวีมาก่อน รวมถึงการทำงานของตับ และไตต้องอยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยจะต้องทานยาอย่างต่อเนื่องตามแพทย์แนะนำ ซึ่งในระหว่างทานยาเพร็พผู้รับยาจะต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และมีวินัยในการติดตามผลเลือดเพื่อยืนยันว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวี รวมถึงตรวจเช็คการทำงานของตับ และไตว่าปกติ
ยาเพร็พ PrEP รับประทานอย่างไร?
- ทานยาเพร็พ วันละ 1 เม็ด ต้องทานยาให้ตรงเวลาเดิมของทุกวัน
- ต้องทานอย่างน้อย 7 วันก่อนมีเพศสัมพันธ์ และทานต่อเนื่อง 3 เดือนเต็ม
- กรณีทานยาอื่นเป็นประจำอยู่ก่อนแล้ว ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบ
- ไม่ควรทานยาเพร็พ 2 เม็ดในวันเดียว หากลืมทานยา ให้ทานเม็ดที่ลืมเมื่อนึกขึ้นได้ทันที แต่ถ้าใกล้เวลาทานเม็ดต่อไปแล้วให้ทานยาเม็ดถัดไปตามปกติ
- ควรปรึกษาแพทย์ทันทีหากมีความเสี่ยงคล้ายติดเชื้อเอชไอวี
- อาจมีอาการข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ น้ำหนักลด
- ยังคงต้องสวมถุงยางอนามัยทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธ์ เพื่อป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
ถ้าใช้ยาเพร็พ PrEP ยังต้องสวมถุงยางอนามัย หรือไม่ ?
การทานยาเพร็พเป็นหนึ่งในตัวเลือกของการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้จริง แต่ควรใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยด้วย ซึ่งวิธีการป้องกันที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด คือการสวมใส่ ถุงยางอนามัย ควบคู่ไปกับการกินยาเพร็พจะเป็นสิ่งที่ดีที่สุด เพราะสามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ได้ เช่น หูดหงอนไก่ หนองใน โรคซิฟิลิส โรคเริมอวัยวะเพศ เป็นต้น
ควรทำอย่างไรถ้าลืมทานยาเพร็พ PrEP ตามเวลา
ประสิทธิภาพของยาเพร็พจะมีผลสูงสุดก็ต่อเมื่อทานยาสม่ำเสมอ และต่อเนื่อง หากในกรณีที่ลืมทานยา วันต่อไปยังสามารถทานยาเพร็พต่อไปจนครบกำหนดได้ หากขณะนั้นยังไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ซึ่งแน่นอนว่าประสิทธิภาพต้านเชื้อไวรัสเอชไอวีจะลดลง
ต้องตรวจเลือดระหว่างทานยาเพร็พ PrEP บ่อยแค่ไหน
ในระหว่างการทานยาเพร็พ จะต้องทำการตรวจเลือดทุก 3 เดือน เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ให้มั่นใจว่ายาเพร็พมีประสิทธิภาพที่ดีภาพต่อร่างกาย ผู้ทานยาไม่มี โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ รวมถึงตรวจเช็คว่าการทำงานของไตอยู่ในเกณฑ์ดี ซึ่งหากตรวจพบอาการอื่นๆ ที่ปกติแพทย์จะได้ทำการรักษาได้อย่างทันท่วงที
สามารถรับยาเพร็พ ได้ที่ไหนบ้าง
ปัจจุบันยาเพร็พในประเทศไทยยังไม่มีให้บริการในระบบหลักประกันสุขภาพของรัฐ ผู้ที่ต้องการสามารถปรึกษาแพทย์เพื่อรับยาเพร็พได้จากสถานพยาบาลเอกชน หรือ คลินิก ซึ่งต้องเสียค่าใช้จ่ายเอง แต่ในบางพื้นที่จะมีโครงการต่างๆ เกี่ยวกับการรณรงค์ด้านเอชไอวีที่ได้รับการยอมรับ โดยกลุ่มที่มีความเสี่ยงรับเชื้ออย่าง ชายรักชาย หรือ สาวประเภทสอง หรือผู้ที่สนใจ สามารถเข้ารับยาเพร็พฟรีได้
ราคาของยา เพร็พ ในปัจจุบัน
คลีนิคนิรนาม สภากาชาดไทย ให้บริการยาเพร็พ PrEP ในราคาที่ย่อมเยาเข้าถึงได้ โดยค่ายา และค่าใช้จ่ายการตรวจทางห้องปฏิบัติการต่างๆ โดยเฉลี่ยแล้วประมาณ 15 บาทต่อวัน หรือ 450 บาทต่อเดือนเท่านั้น
การทานยา PrEP มีทั้งหมดกี่วิธี
การรับประทานยาเพร็พ สามารถเลือกได้ทั้งหมด 2 วิธี ตามความเหมาะสมกับการดำเนินชีวิตของแต่ละบุคคล คือ
การทานยา PrEP ทุกวัน (Daily)
- เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงเป็นประจำ
- รับประทานยาอย่างน้อย 7 วันก่อนมีเพศสัมพันธ์
- หลังจากนั้น รับประทานยาวันละ 1 เม็ด ในเวลาเดียวกันทุกวัน
การทานยา PrEP แบบเฉพาะช่วง (On-demand)
- เหมาะสำหรับผู้ที่สามารถวางแผนการมีเพศสัมพันธ์ได้
- รับประทานยา 2 เม็ดก่อนมีเพศสัมพันธ์ 2 – 24 ชั่วโมง
- รับประทานยา 1 เม็ด หลังทานยาครั้งแรก 24 ชั่วโมง
- รับประทานยาอีก 1 เม็ด หลังทานยาครั้งแรก 48 ชั่วโมง
ผู้ที่ต้องการรับยา เพร็พ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกวิธีรับประทานยาที่เหมาะสมกับตนเองมากที่สุด
ใครบ้างที่ควรใช้ยา PrEP
การใช้ ยา prep เป็นประโยชน์กับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี และร่างกายต้องมีความพร้อมสำหรับการทานยาเพร็พอย่างต่อเนื่อง ซึ่งผู้ที่มีความเสี่ยงติดเชื้อเอชไอวี เช่น
- กลุ่มชายรักชาย
- ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการมีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่มีเชื้อเอชไอวี
- พฤติกรรมการเปลี่ยนคู่นอนหลายคน
- กลุ่มผู้ที่ให้บริการทางเพศ
- คู่นอนมีเชื้อเอชไอวี
- ผู้ที่เคยทานยาเป๊ป หรือ ยาต้านฉุกเฉินหลังเสี่ยง มากกว่าหนึ่งครั้งในช่วงปีที่ผ่านมา
- ผู้ใช้ยาเสพติดชนิดฉีด
- ผู้ที่เคยติดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
ยาเพร็พ PrEP ปลอดภัย หรือไม่ มีผลข้างเคียงมากน้อยแค่ไหน?
โดยส่วนใหญ่ผู้ที่ใช้ ยาเพร็พ มักจะไม่มีผลข้างเคียงใดๆ ซึ่งจากสถิติผู้ที่มีอาการข้างเคียงพบได้น้อยมาก และไม่ส่งผลที่อันตรายต่อร่างกาย อาจแสดงอาการคลื่นไส้ ปวดศีรษะ ท้องเสีย หรือเบื่ออาหาร หลังจากนั้นอาการจะดีขึ้นเมื่อทานยาต่อเนื่องประมาณ 2-3 สัปดาห์ หากในกรณีที่มีความผิดปกตินอกเหนือที่กล่าวมา หรือรุนแรงมากขึ้นควรปรึกษาแพทย์โดยด่วน
ยาเพร็พ PrEP คือวัคซีน หรือไม่
เพร็พ ไม่ใช่วัคซีนสำหรับฉีดเข้าสู่ร่างกาย เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันเหมือนกับโรคอื่นๆ แต่เป็นยาชนิดรับประทานที่มีคุณสมบัติในการต้านเชื้อเอชไอวีเท่านั้น โดยมีหลักการทานคล้ายกับยาคุมกำเนิด ที่จะต้องทานทุกวันจนร่างกายมีระดับยาเพียงพอที่จะป้องกันการติดเชื้อได้
ความแตกต่างระหว่าง PrEP และ PEP
| PREP | PEP | |
|---|---|---|
| ชื่อเรียกสั้นๆ | ป้องกันเอชไอวี “ก่อน” สัมผัสเชื้อ | ป้องกันเอชไอวี “หลัง” สัมผัสเชื้อ |
| วิธีการใช้ | รับประทานวันละ 1 เม็ด เป็นประจำทุกวัน | รับประทานภายใน 72 ชั่วโมง หลังสัมผัสเชื้อ 28 วัน |
| ประสิทธิภาพ | เกือบ 100% หากรับประทานยาตรงเวลาสม่ำเสมอ | 80% หากรับประทานยาภายใน 72 ชั่วโมง |
| ผลข้างเคียง | มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียนศีรษะ | มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียนศีรษะ |
หญิงตั้งครรภ์สามารถใช้ยาเพร็พ PrEP ได้ หรือไม่
ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ หรือผู้หญิงที่วางแผนตั้งครรภ์ สามารถใช้ยาเพร็พได้ และมีบุตรได้ปกติ การทานยาเพร็พไม่มีผลต่อการตั้งครรภ์แต่อย่างใด ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้อง
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ PrEP
ถาม : PrEP มีประสิทธิภาพแค่ไหน ?
- ตอบ : เพร็พ PrEP มีประสิทธิภาพในการป้องกันเอชไอวีได้เกือบ 100% หากรับประทานยาทุกวัน อย่างสม่ำเสมอ
ถาม : PrEP รักษาโรคเอดส์ ได้ หรือไม่ ?
- ตอบ : เพร็พ PrEP ไม่สามารถรักษาโรคเอดส์ได้ แต่เป็นยาที่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี
PrEP เป็นวิธีการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีที่มีประสิทธิภาพสูง และปลอดภัย หากรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์ แต่อย่าลืมนะว่า เพร็พ PrEP ป้องกันได้แค่เอชไอวี ควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งเพื่อป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ