1 มีนาคม วันยุติการเลือกปฏิบัติ หยุดตีตราเพื่อสังคมที่เท่าเทียม

• Facebook
• X
• Line

วันยุติการเลือกปฏิบัติ (Zero Discrimination Day) เป็นวันที่กำหนดขึ้นเพื่อส่งเสริม สิทธิที่เท่าเทียมและการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นธรรม โดยไม่มีใครถูกตีตราหรือถูกปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรมจากเพศ เชื้อชาติ ศาสนา สุขภาพ หรือสถานะทางสังคม ทุกคนควรได้รับโอกาสที่เท่าเทียมกัน ไม่ว่าจะเป็นด้าน การศึกษา การทำงาน การเข้าถึงบริการสุขภาพ หรือการใช้ชีวิตในสังคม อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบัน ปัญหาการเลือกปฏิบัติยังคงเป็นอุปสรรคสำคัญที่ทำให้หลายกลุ่มประชากรต้องเผชิญกับความไม่เท่าเทียม โดยทุก ๆ วันที่ 1 มีนาคมของทุกปี ถูกกำหนดโดย โครงการเอดส์แห่งสหประชาชาติ (UNAIDS) ให้เป็นวันรณรงค์ระดับสากล เพื่อให้เกิดความตระหนักรู้เกี่ยวกับ ผลกระทบของการเลือกปฏิบัติและการตีตราต่อกลุ่มเปราะบาง เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี กลุ่ม LGBTQ+ ผู้พิการ และแรงงานข้ามชาติ ซึ่งมักถูกกีดกันจากสิทธิขั้นพื้นฐานและโอกาสในชีวิต แนวคิดของวันสำคัญนี้ในปี 2568 คือ “Rights for all: สิทธิเท่ากัน ทุกคนเท่าเทียม” เพื่อกระตุ้นให้ทุกภาคส่วนร่วมกันสร้างสังคมที่ปราศจากอคติและการกีดกัน

สารบัญ

1. ประวัติและความเป็นมา
2. สถานการณ์การเลือกปฏิบัติในประเทศไทย
3. แนวทางยุติการเลือกปฏิบัติและการตีตรา
4. จะทำอย่างไร? หากคุณถูกเลือกปฏิบัติ

วันยุติการเลือกปฏิบัติ ประวัติและความเป็นมา

วันยุติการเลือกปฏิบัติหรือ Zero Discrimination Day เริ่มต้นขึ้นอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2014 โดยโครงการเอดส์แห่งสหประชาชาติ (UNAIDS) โดยมีเป้าหมายเพื่อรณรงค์ให้เกิดความเสมอภาค ลดการเลือกปฏิบัติ และขจัดอคติทางสังคมที่มีต่อกลุ่มเปราะบาง

แนวคิดของวันสำคัญนี้ เกิดจากการตระหนักถึงปัญหาการเลือกปฏิบัติที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตของผู้คนจำนวนมากทั่วโลก โดยเฉพาะผู้ติดเชื้อ HIV และกลุ่มประชากรที่มักถูกตีตรา ทำให้พวกเขาขาดโอกาสในการเข้าถึงบริการสุขภาพ การศึกษา และการทำงาน นอกจากนี้ วันยุติการเลือกปฏิบัติยังขยายวงกว้างไปสู่ประเด็นอื่นๆ เช่น สิทธิมนุษยชน การคุ้มครองแรงงานข้ามชาติ การต่อต้านการเลือกปฏิบัติทางเพศ และการสนับสนุนความเท่าเทียมทางเศรษฐกิจและสังคม

เป้าหมายและความสำคัญของ วันยุติการเลือกปฏิบัติ

• ลดการตีตราในสังคม โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ติดเชื้อ HIV และ LGBTQ+
• สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับผลกระทบของการเลือกปฏิบัติ และแนวทางในการแก้ไข
• กระตุ้นให้รัฐบาลและองค์กรต่างๆ ออกนโยบายที่เป็นธรรม และไม่เลือกปฏิบัติต่อประชาชน
• ส่งเสริมให้ทุกคนได้รับสิทธิที่เท่าเทียมกัน โดยไม่แบ่งแยกเพศ เชื้อชาติ ศาสนา สุขภาพ หรือสถานะทางสังคม
• สนับสนุนให้ทุกคนมีส่วนร่วมในการสร้างสังคมที่เปิดกว้าง เคารพสิทธิมนุษยชน และสนับสนุนความหลากหลาย

คำขวัญที่ใช้รณรงค์ในปีต่างๆ

ปี	คำขวัญ
2014	Open up, reach out เปิดใจ และเข้าถึงกัน
2015	Zero Discrimination towards People Living with HIV ยุติการเลือกปฏิบัติต่อผู้ติดเชื้อ HIV
2016	Stand Out เป็นพลังของการเปลี่ยนแปลง
2017	Make Some Noise ส่งเสียงเพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลง
2018	What if … ถ้าทุกคนได้รับโอกาสที่เท่าเทียม?
2019	Act to change laws that discriminate ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางกฎหมาย
2020	Zero Discrimination against Women and Girls ยุติการเลือกปฏิบัติต่อผู้หญิงและเด็กผู้หญิง
2021	End Inequalities ขจัดความเหลื่อมล้ำ
2022	Remove Laws that Harm, Create Laws that Empower (ยกเลิกกฎหมายที่กดขี่ และสร้างกฎหมายที่ช่วยเหลือประชาชน)
2023	Save lives: Decriminalize นโยบายการลดทอนการตั้งข้อหาอาญา
2024-2025	Rights for all สิทธิเท่ากัน ทุกคนเท่าเทียม

UNAIDS เลือกวันที่ 1 มีนาคมเป็นวันยุติการเลือกปฏิบัติ เนื่องจากต้องการให้วันนี้เป็นวันที่เริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลง หลังจากวันเอดส์โลก (World AIDS Day) ที่จัดขึ้นทุกวันที่ 1 ธันวาคม โดยวันเอดส์โลกเน้นให้ความรู้เกี่ยวกับ HIV และการป้องกันโรค ส่วน Zero Discrimination Day เน้นการลดอคติและส่งเสริมสิทธิที่เท่าเทียม นอกจากนี้ วันที่ 1 มีนาคมยังถือเป็นช่วงต้นปี ซึ่งเหมาะกับการเริ่มต้นสิ่งใหม่ๆ รวมถึงแนวทางใหม่ๆ ในการสร้างสังคมที่เป็นธรรมและเปิดกว้างมากขึ้น

สัญลักษณ์ของวันยุติการเลือกปฏิบัติคือ “ผีเสื้อ” เนื่องจากเป็นตัวแทนของ
✔ เสรีภาพ – การใช้ชีวิตโดยปราศจากข้อจำกัดและอคติ
✔ การเปลี่ยนแปลง – การเปลี่ยนจากสิ่งเก่าไปสู่สิ่งใหม่ที่ดีกว่า
✔ ความหวัง – การสร้างสังคมที่เท่าเทียมและเป็นธรรมสำหรับทุกคน

สถานการณ์การเลือกปฏิบัติในประเทศไทย

แม้ว่าประเทศไทยจะได้รับการยอมรับว่า เปิดกว้างด้านสิทธิ LGBTQ+ และมีระบบสุขภาพที่เข้าถึงได้ แต่การเลือกปฏิบัติและการตีตรายังคงมีอยู่

การเลือกปฏิบัติต่อผู้ติดเชื้อ HIV

HIV ไม่ได้เป็นอันตรายต่อสังคม แต่อคติและการเลือกปฏิบัติต่างหากที่เป็นอุปสรรคต่อชีวิตของผู้ติดเชื้อ แม้ว่าปัจจุบันเรามีข้อมูลทางการแพทย์ที่ชัดเจนว่า ผู้ที่ติดเชื้อ HIV และได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่องสามารถใช้ชีวิตได้ปกติและไม่แพร่เชื้อ แต่ในความเป็นจริง ผู้ติดเชื้อยังต้องเผชิญกับการถูกตีตราและเลือกปฏิบัติในแทบทุกด้านของชีวิต จากรายงานของ UNAIDS และกระทรวงสาธารณสุขประเทศไทย พบว่าการเลือกปฏิบัติต่อผู้ติดเชื้อ HIV ยังคงเป็นอุปสรรคสำคัญต่อการควบคุมโรค และเป็นปัญหาสิทธิมนุษยชนที่ร้ายแรง ซึ่งส่งผลกระทบต่อการเข้าถึงบริการทางสุขภาพ การทำงาน และการใช้ชีวิตในสังคม ดังต่อไปนี้:

1. การเลือกปฏิบัติในระบบสาธารณสุข

หนึ่งในปัญหาหลักที่ผู้ติดเชื้อ HIV ต้องเผชิญคือ การถูกเลือกปฏิบัติในสถานพยาบาล ซึ่งเป็นเรื่องที่น่ากังวลอย่างมาก เพราะสถานพยาบาลควรเป็นพื้นที่ที่ให้การดูแลทุกคนอย่างเท่าเทียม ซึ่งสถิติจากกระทรวงสาธารณสุขในปี 2566 พบว่า

• 65.4% ของบุคลากรทางการแพทย์ มีทัศนคติที่เลือกปฏิบัติต่อผู้ติดเชื้อ
• 52% ของผู้ติดเชื้อมีภาวะตีตราตนเอง จนไม่กล้าเข้ารับบริการทางการแพทย์
• 11% ของผู้ติดเชื้อเอชไอวี ถูกเปิดเผยสถานะโดยไม่ได้รับอนุญาต
• 8.7% ของผู้ติดเชื้อถูกปฏิเสธการรักษาหรือได้รับบริการที่แตกต่างจากผู้ป่วยทั่วไป

2. การเลือกปฏิบัติในสถานที่ทำงาน

ปัจจุบันยังมีบริษัทหลายแห่งใช้ผลตรวจเอชไอวี เป็นเงื่อนไขในการรับเข้าทำงาน ซึ่งถือเป็นการละเมิดสิทธิแรงงานอย่างร้ายแรง

3. การเลือกปฏิบัติในสังคมและครอบครัว

แม้ว่าความรู้เกี่ยวกับเอชไอวีและโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ จะพัฒนาขึ้น แต่อคติทางสังคมยังคงส่งผลให้ผู้ติดเชื้อถูกกีดกันจากครอบครัว และชุมชน ผลสำรวจพบว่า:

• 27.9% ของคนไทยยังมีทัศนคติด้านลบต่อผู้ติดเชื้อเอชไอวี
• 52% ของผู้ติดเชื้อมีภาวะตีตราตนเอง ทำให้ขาดความมั่นใจและไม่กล้าใช้ชีวิตในสังคม
• 34.9% ของผู้ติดเชื้อถูกตีตราโดยครอบครัว ทำให้พวกเขารู้สึกโดดเดี่ยวและขาดการสนับสนุนทางอารมณ์และจิตใจ

แนวทางยุติการเลือกปฏิบัติและการตีตรา

การเลือกปฏิบัติและการตีตราไม่เพียงแต่สร้างผลกระทบต่อบุคคลที่ได้รับความไม่เป็นธรรมเท่านั้น แต่ยังเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาสังคมโดยรวม การแก้ไขปัญหานี้จำเป็นต้องได้รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ตั้งแต่ภาครัฐ องค์กรเอกชน สถาบันการศึกษา ไปจนถึงประชาชนทั่วไป เพื่อสร้างสังคมที่เท่าเทียมและปราศจากอคติ

• ส่งเสริมแนวคิด U=U เพื่อลดการตีตราผู้ติดเชื้อ:
  • หากผู้ติดเชื้อเอชไอวีได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่องจนมีปริมาณไวรัสต่ำจนตรวจไม่พบ (Undetectable) ก็จะไม่สามารถแพร่เชื้อให้ผู้อื่นได้ (Untransmittable)
  • U=U มีความสำคัญที่จะช่วยลดความกลัวและอคติที่สังคมมีต่อผู้ติดเชื้อ
  • ทำให้ผู้ติดเชื้อเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่อง สุขภาพแข็งแรง และสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติในสังคม
  • จัดแคมเปญให้ความรู้เกี่ยวกับ U=U ในโรงเรียนและที่ทำงาน
  • ฝึกอบรมบุคลากรทางการแพทย์ให้เข้าใจแนวคิด U=U และลดอคติในการรักษาผู้ติดเชื้อ และผลักดันให้ U=U เป็นส่วนหนึ่งของนโยบายสาธารณสุขแห่งชาติ
• ปรับปรุงกฎหมายเพื่อปกป้องสิทธิของผู้ที่ถูกเลือกปฏิบัติ สิ่งที่ควรปรับปรุงในกฎหมาย:
  • ยกเลิกการใช้ผลตรวจ HIV เป็นเกณฑ์ในการรับสมัครงานหรือเข้าเรียน
  • ออกกฎหมายต่อต้านการเลือกปฏิบัติในสถานพยาบาล ที่ทำงาน และสถาบันการศึกษา
  • สนับสนุนกฎหมายสมรสเท่าเทียม และสิทธิทางกฎหมายของกลุ่ม LGBTQ+
• ปฏิรูประบบสาธารณสุขให้เป็นมิตรกับทุกคน:
  • จัดอบรมบุคลากรทางการแพทย์เกี่ยวกับการให้บริการที่ไม่เลือกปฏิบัติ
  • พัฒนาหลักสูตร “S&D E-learning” ให้บุคลากรทางการแพทย์เรียนรู้เรื่องการลดการตีตรา
  • จัดตั้งศูนย์บริการสุขภาพสำหรับกลุ่ม LGBTQ+ และผู้ติดเชื้อ HIV โดยเฉพาะ
• สนับสนุนการรณรงค์ทางสังคมเพื่อลดการเลือกปฏิบัติ:
  • จัดกิจกรรมให้ความรู้ในโรงเรียน และสถานที่ทำงานเกี่ยวกับความเท่าเทียม
  • ใช้โซเชียลมีเดียเป็นเครื่องมือในการเผยแพร่ข้อมูลที่ถูกต้อง
  • สนับสนุนศิลปิน อินฟลูเอนเซอร์ และนักแสดงให้เป็นกระบอกเสียงในการลดการตีตรา
• สนับสนุนให้บุคคลที่ถูกเลือกปฏิบัติเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม:
  • ตั้งหน่วยงานช่วยเหลือทางกฎหมายสำหรับผู้ที่ถูกเลือกปฏิบัติ
  • จัดตั้งช่องทางร้องเรียนออนไลน์ที่สะดวกและปลอดภัย
  • ให้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิทางกฎหมายแก่ประชาชน

จะทำอย่างไร? หากคุณถูกเลือกปฏิบัติ

อ่านบทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

• ผู้ติดเชื้อ HIV เผชิญการถูกตีตรา ผลกระทบทางจิตใจ เส้นทางสู่การยอมรับ
• คำขวัญวันเอดส์โลก ปี 2024 – เคารพสิทธิ มุ่งสู่การยุติเอดส์

“วันยุติการเลือกปฏิบัติ (Zero Discrimination Day) ที่จัดขึ้นในวันที่ 1 มีนาคมทุกปี เป็นวันที่ส่งเสริมการมีสิทธิที่เท่าเทียมและการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นธรรม โดยไม่มีใครถูกตีตราหรือถูกปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรมจากเพศ เชื้อชาติ ศาสนา สุขภาพ หรือสถานะทางสังคม ทุกคนควรได้รับโอกาสที่เท่าเทียมกัน ไม่ว่าจะเป็นด้านการศึกษา การทำงาน การเข้าถึงบริการสุขภาพ หรือการใช้ชีวิตในสังคม”

ในปัจจุบัน ปัญหาการเลือกปฏิบัติยังคงเป็นอุปสรรคที่ทำให้หลายกลุ่มประชากรต้องเผชิญกับความไม่เท่าเทียม โดยเฉพาะกลุ่มที่เปราะบาง เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี กลุ่ม LGBTQ+ ผู้พิการ และแรงงานข้ามชาติ ที่มักถูกกีดกันจากสิทธิขั้นพื้นฐานและโอกาสในการใช้ชีวิตอย่างเต็มที่ การยุติการเลือกปฏิบัติและการตีตราผู้ที่อยู่ในกลุ่มเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญที่เราทุกคนสามารถช่วยกันสร้าง แนวคิดของวันยุติการเลือกปฏิบัติในปี 2568 คือ “Rights for all: สิทธิเท่าเทียม ทุกคนเท่าเทียม” ซึ่งเรียกร้องให้ทุกภาคส่วนร่วมมือกันในการสร้างสังคมที่ปราศจากอคติและการกีดกัน เพื่อให้ทุกคนได้รับสิทธิที่เท่าเทียมกัน ไม่ว่าใครจะอยู่ในสถานะใด การร่วมมือกันสร้างสังคมที่ยุติธรรมและเท่าเทียมเป็นการทำให้โลกนี้น่าอยู่ขึ้นสำหรับทุกคน

อ้างอิงข้อมูลจาก:

Rights for all: สิทธิเท่ากัน ทุกคนเท่าเทียม – กรมควบคุมโรค

• ddc.moph.go.th/das/forecast_detail.php?publish=16835

สิทธิมนุษยชนกับความเท่าเทียมทางเพศ

• constitutionalcourt.or.th/occ_web/ewt_dl_link.php?nid=9623

การตีตรา การยอมรับ และการเลือกปฏิบัติ

• th.trcarc.org/stigma