ในปัจจุบันที่เชียงใหม่กลายเป็นจุดหมายที่น่าสนใจสำหรับการประชุมทางธุรกิจ และการท่องเที่ยว การรับรู้ และการรักษาสุขภาพจึงเป็นสิ่งสำคัญที่นักท่องเที่ยว และชาวพื้นเมืองต้องให้ความสนใจ เพราะฉะนั้นการเข้าใจเกี่ยวกับบริการ ยาเพร็พ PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ซึ่งเป็นยาที่ช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ HIV ได้เกือบ 100% เมื่อใช้ตามคำแนะนำของแพทย์ จึงมีความสำคัญในการเสริมสร้างความมั่นใจ และความปลอดภัยในการเดินทาง และการใช้ชีวิตในเชียงใหม่
ปัจจุบันมีหน่วยงาน และโรงพยาบาลหลายแห่งในเชียงใหม่ที่ให้บริการ PrEP เช่น โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่, โรงพยาบาลนครพิงค์, คลินิกกามโรคที่สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด รวมถึงองค์กรพัฒนาเอกชนบางแห่งที่ทำงานด้านสิทธิ และสุขภาพทางเพศ การเข้ารับบริการสามารถติดต่อหน่วยงานเหล่านี้โดยตรง เพื่อปรึกษาแพทย์ถึงวิธีใช้ยาอย่างถูกต้อง และมีประสิทธิภาพ
PrEP คืออะไร?
เพร็พ หรือ PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) คือการใช้ยาต้านไวรัสก่อนมีการสัมผัสเชื้อเอชไอวี เพื่อป้องกันการติดเชื้อในผู้ที่มีความเสี่ยงสูง โดยเป็นการใช้ยาเพื่อป้องกันการติดเชื้อ ไม่ใช่เพื่อรักษาโรค
การใช้เพร็พอย่างถูกวิธี และสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์ สามารถลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวีได้เกือบ 100% ทำให้เพร็พถือเป็นมาตรการที่สำคัญในการป้องกันการแพร่ระบาดของเชื้อเอชไอวีในกลุ่มเสี่ยง ได้แก่ บุคคลที่มีพฤติกรรมทางเพศเสี่ยงสูง เช่น มีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนหลายคน มีเพศสัมพันธ์กับคนที่ไม่รู้ประวัติ หรือเป็นพนักงานบริการทางเพศ รวมถึงบุคคลที่มีคู่สมรส หรือคู่นอนที่ติดเชื้อเอชไอวี
PrEP ช่วยลดความเสี่ยงการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างไร?
PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) หรือ ยาป้องกันก่อนการสัมผัสเชื้อ HIV เป็นยาที่ใช้เพื่อลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV PrEP ทำงานโดยการขัดขวางการจำลองของไวรัส HIV ในร่างกาย เมื่อรับประทาน PrEP อย่างสม่ำเสมอ ยาจะไปจับกับเซลล์ภูมิคุ้มกันบางชนิดในเลือด และเนื้อเยื่อทางเพศ ซึ่งเป็นเซลล์ที่ไวรัส HIV มักใช้ในการติดเชื้อร่างกาย
หากมีการสัมผัสกับเชื้อ HIV ในขณะที่ใช้ PrEP ยาจะช่วยป้องกันไม่ให้ไวรัสเข้าสู่เซลล์ และจำลองตัวเองได้ อย่างไรก็ตาม PrEP ไม่ใช่ยาเสพติด PrEP จะช่วยป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้ก็ต่อเมื่อรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอตามที่แพทย์สั่งเท่านั้น PrEP มีประสิทธิภาพมากในการป้องกันการติดเชื้อ HIV จากการศึกษาพบว่า PrEP ที่รับประทานทุกวันสามารถลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV ได้เกือบ 100% แต่ PrEP ไม่ได้ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ดังนั้น การใช้ถุงยางอนามัยร่วมกับ PrEP เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันทั้ง HIV และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
นี่คือข้อควรระวังบางประการเกี่ยวกับ PrEP:
- PrEP ไม่ใช่ยาสำหรับรักษา HIV หากคุณคิดว่าคุณอาจสัมผัสกับ HIV คุณควรไปรับการตรวจ HIV ทันที
- PrEP อาจมีผลข้างเคียงบางประการ ผลข้างเคียงที่พบบ่อยที่สุดคือคลื่นไส้ ปวดท้อง และปวดศีรษะ ผลข้างเคียงเหล่านี้มักจะไม่รุนแรงและหายไปเองภายในเวลาไม่กี่วัน
- PrEP จำเป็นต้องได้รับจากแพทย์ แพทย์จะสามารถพูดคุยกับคุณเกี่ยวกับความเสี่ยงและประโยชน์ของ PrEP และตรวจสอบว่า PrEP เหมาะสมกับคุณหรือไม่
ใครควรทาน PrEP บ้าง?
PrEP (ยาป้องกันก่อนการสัมผัสเชื้อ) คือยาป้องกันสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ HIV มาดูกันดีกว่าว่าใครบ้างที่ควรพิจารณาใช้ PrEP:
ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน หรือเปลี่ยนคู่นอนบ่อย
- หากคุณมีคู่นอนหลายคน หรือเปลี่ยนคู่นอนบ่อย และไม่ทราบสถานะ HIV ของพวกเขา PrEP สามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้อีกชั้น
ผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง
- ซึ่งรวมถึงผู้ที่มีพฤติกรรมที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV เช่น การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน การใช้ยาเสพติดแบบฉีด หรือการใช้เข็มร่วมกัน PrEP สามารถช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV ในสถานการณ์เหล่านี้
คู่รักผลเลือดต่าง
- ในบางกรณี คู่รักคนหนึ่งอาจเป็น HIV บวก ขณะที่อีกคนเป็น HIV ลบ ในความสัมพันธ์ที่ต่างสถานะเช่นนี้ ฝ่ายที่เป็น HIV ลบ สามารถใช้ PrEP เพื่อป้องกันการติดต่อเชื้อ HIV ได้
ผู้ที่มีประวัติทานยา PEP เป็นประจำ
- หากคุณมีประวัติในการทานยาเป๊ป (PEP) ยาต้านฉุกเฉินที่ทานภายใน 72 ชั่วโมงเป็นประจำ และไม่อาจปรับลดพฤติกรรมความเสี่ยงลงได้ การทาน PrEP ต่อเนื่อง สามารถลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV ได้อย่างมาก
การพูดคุยกับแพทย์เกี่ยวกับสถานการณ์เฉพาะของคุณเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อพิจารณาว่า PrEP เหมาะสมกับคุณ หรือไม่ แพทย์สามารถประเมินปัจจัยเสี่ยงของคุณ พูดคุยเกี่ยวกับข้อกังวล หรือคำถามใดๆ ที่คุณอาจมี และให้คำแนะนำเกี่ยวกับวิธีใช้ PrEP อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ การนัดหมายติดตามผลกับแพทย์เป็นประจำมีความสำคัญ เพื่อติดตามสุขภาพของคุณ ตรวจสอบว่า PrEP ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และแก้ไขผลข้างเคียง หรือข้อกังวลใดๆ ที่อาจเกิดขึ้น
สามารถรับยา เพร็พ PrEP ได้ที่ไหนในเชียงใหม่
สามารถรับ ยาเพร็พ PrEP ได้ที่หน่วยงาน และสถานพยาบาลต่างๆ ในจังหวัดเชียงใหม่ ดังนี้
- โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่ โดยสามารถไปรับบริการได้ที่คลินิกสุขภาพเอดส์ และกามโรค
- โรงพยาบาลนครพิงค์ สามารถรับบริการที่คลินิกพิเศษสุขภาพเอดส์ และกามโรค
- สำนักงานป้องกัน และควบคุมโรคที่ 1 เชียงใหม่ โดยมีคลินิกกามโรคให้บริการเพร็พ
- องค์กรพัฒนาเอกชนบางแห่งที่ทำงานด้านสุขภาพทางเพศ เช่น สำนักงานสนับสนุนงานเอดส์จังหวัดเชียงใหม่ (พื้นที่เขตเมือง) และมูลนิธิสร้างความเข้าใจเรื่องสุขภาพผู้หญิง (พื้นที่ชนบท)
- องค์กรไม่แสดงหากำไร โดยสามารถทำการจองผ่าน love2test.org/clinics
- คลินิกเอกชน ฮักษากลางเวียง cmmedicalclinic.com/
ผู้สนใจสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดการรับบริการเพร็พ เช่น การนัดหมาย ค่าใช้จ่าย แพทย์ผู้ให้คำปรึกษา เป็นต้น ได้จากหน่วยงานดังกล่าวโดยตรง เพื่อให้ได้รับข้อมูลที่แม่นยำ และทันสมัยที่สุด การเข้าถึงบริการเพร็พอย่างถูกต้อง และปลอดภัย จะช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวี ซึ่งมีความสำคัญต่อการดูแลสุขภาพของนักท่องเที่ยว และชาวเชียงใหม่ โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง
ยาเพร็พ ราคาเท่าไหร่
ราคายาเพร็พ หรือ PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ในประเทศไทยนั้น ขึ้นอยู่กับแหล่งที่รับบริการ ดังนี้
- สถานพยาบาลรัฐ เช่น โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่, โรงพยาบาลนครพิงค์ สามารถรับยาได้ฟรี หรือมีค่าใช้จ่ายเพียงเล็กน้อย สำหรับผู้มีสิทธิ์ประกันสุขภาพถ้วนหน้า
- คลินิกเอกชน ราคายาเพร็พโดยประมาณอยู่ที่ 500-800 บาทต่อเดือน ขึ้นอยู่กับยี่ห้อ และสถานพยาบาล
- องค์กรพัฒนาเอกชนบางแห่ง เช่น สำนักงานสนับสนุนงานเอดส์จังหวัดเชียงใหม่ อาจให้บริการยาเพร็พในราคาถูก หรือแจกฟรีสำหรับกลุ่มเป้าหมาย และผู้ด้อยโอกาส
- นอกจากนี้ยังมีโครงการ “ปัญญาเพื่อประชาชน” ของมูลนิธิเข้าถึงเอดส์ ที่ร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข จัดหาเพร็พให้กับกลุ่มเสี่ยงในราคาถูกเพียง 1 บาท
โดยทั่วไปแล้ว หากมีประกันสุขภาพถ้วนหน้า สามารถเข้ารับบริการที่โรงพยาบาลรัฐได้ในราคาถูก หรือฟรี แต่หากต้องการความสะดวก และรวดเร็ว อาจต้องรับบริการที่สถานพยาบาลเอกชนซึ่งมีค่าใช้จ่ายสูงกว่า ดังนั้น ควรสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมจากสถานพยาบาล หรือหน่วยงานที่สนใจก่อนรับบริการ เพื่อวางแผนค่าใช้จ่ายให้เหมาะสมกับตนเอง
วิธีการทาน ยาเพร็พ PrEP
วิธีการทานยาเพร็พ (PrEP) 2 วิธีหลัก คือ
วิธีทาน ยาเพร็พ PrEP แบบ On Demand
วิธีทานเพร็พประเภท On Demand หรือ Event-Driven เป็นการทานยา เมื่อจะมีกิจกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี โดยมีขั้นตอนดังนี้
- ทานยาก่อนกิจกรรมประมาณ 2-24 ชั่วโมง
- ทานยาซ้ำภายใน 24 ชั่วโมงหลังกิจกรรม
- ทานยาซ้ำอีกครั้งหลังจากนั้นประมาณ 24 ชั่วโมง
- หากมีกิจกรรมเสี่ยงอีกให้เริ่มนับ 1-2 เม็ด ก่อนกิจกรรมใหม่อีกครั้ง
วิธีทาน ยาเพร็พ PrEP แบบ Daily Dosing
วิธี Daily Dosing เป็นการทานยาเพร็พทุกวันอย่างสม่ำเสมอ ไม่ว่าจะมีกิจกรรมเสี่ยง หรือไม่ก็ตาม เพื่อให้ระดับยาในร่างกายอยู่ในระดับที่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ตลอดเวลา ทั้งนี้ การเลือกวิธีทานแบบใดขึ้นอยู่กับพฤติกรรมเสี่ยง ความสม่ำเสมอในการทานยา และคำแนะนำจากแพทย์เป็นหลัก โดยปกติแนะนำวิธี Daily มากกว่า เนื่องจากสะดวก และมีประสิทธิภาพในการป้องกันสูงกว่า ขั้นตอนการทาน PrEP แบบ Daily Dosing คือ
- พบแพทย์เพื่อรับยา: ปรึกษาแพทย์ หรือพยาบาลเพื่อรับยา PrEP ตามใบสั่งยา
- ทานยาประจำวัน: ทานยา PrEP วันละ 1 เม็ด ทุกวัน เวลาเดิม
- ทานกับอาหาร หรือไม่ก็ได้: ยา PrEP ทานได้ทั้งก่อนอาหาร ขณะทานอาหาร หรือหลังอาหาร
- นัดหมายติดตามผล: นัดหมายแพทย์ หรือพยาบาลเพื่อตรวจติดตามผลข้างเคียงทุก 3 เดือน
- ใช้ร่วมกับวิธีป้องกันอื่น: เพื่อประสิทธิภาพสูงสุด ควรใช้ยา PrEP ควบคู่กับการใส่ถุงยางอนามัย
- ติดตามข้อมูลล่าสุด: สอบถามแพทย์ หรือพยาบาลเกี่ยวกับคำแนะนำการใช้ยา PrEP ที่อัพเดท
- เตรียมยาให้เพียงพอ: เตรียมยาให้เพียงพอ ไม่ให้ขาดยา
- แจ้งผลข้างเคียง: แจ้งแพทย์ หรือพยาบาล กรณีมีอาการผิดปกติหลังทานยา
สำหรับผลข้างเคียงของยาเพร็พนั้น อาจมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร หรือผื่นคันบางเล็กน้อยในช่วงแรก แต่อาการจะค่อยๆ ดีขึ้นหลังร่างกายปรับตัว จึงควรปรึกษาแพทย์เพื่อเฝ้าระวัง และรักษาอาการดังกล่าวด้วย
อ่านบทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
สรุปแล้ว ความสำคัญของ ยาเพร็พ PrEP (ยาป้องกันก่อนการสัมผัสเชื้อ HIV) ในการป้องกัน HIV นั้นไม่อาจมองข้ามได้ ด้วยประสิทธิภาพในการลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV ได้เกือบ 100% เมื่อใช้ตามคำแนะนำของแพทย์ PrEP จึงมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมความมั่นใจ และความปลอดภัยในการเดินทาง และชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในเมืองท่องเที่ยวอย่างเชียงใหม่ ซึ่งดึงดูดทั้งนักท่องเที่ยว และคนท้องถิ่น ทั้งเพื่อธุรกิจ และพักผ่อนหย่อนใจ
การทำความเข้าใจเกี่ยวกับ PrEP รวมถึงข้อมูลที่ถูกต้องเกี่ยวกับความปลอดภัย และประสิทธิภาพ เป็นสิ่งสำคัญในการสร้างสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยการรับรู้ และความเข้าใจ ส่งเสริมการป้องกัน HIV อย่างจริงจัง และส่งผลดีต่อสุขภาพประชาชนโดยรวม ด้วยการยอมรับ PrEP และศักยภาพของมัน แต่ละคนสามารถก้าวสำคัญในการปกป้องตัวเอง และชุมชนจากการแพร่ระบาดของ HIV ได้