เพร็พ ป้องกันตัวเองจากการติดเชื้อเอชไอวี โดย PrEP เป็นการใช้ยาต้านไวรัส ในผู้ที่มีความเสี่ยงก่อนจะมีการสัมผัสเชื้อหรือก่อนจะมีความเสี่ยง เพื่อให้ร่างกายมีระดับยาที่เพียงพอในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี
เพร็พ (Pre-exposure prophylaxis) คือ ยาต้านไวรัสเอชไอวี “ก่อน” สัมผัสเชื้อ สำหรับผู้ที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีอยู่ในร่างกาย ใช้เพื่อลดความเสี่ยง ในการติดเชื้อเอชไอวี เหมาะสำหรับกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น กลุ่มชายรักชาย สาวประเภทสอง หรือผู้ที่มีพฤติกรรมการเปลี่ยนคู่นอนบ่อย คู่นอนมีเชื้อเอชไอวี โดยจะต้องรับประทานยาทุกวัน วันละ 1 เม็ด ในเวลาเดียวกันทุกวัน
ยาเพร็พถูกใช้ในกรณีก่อนมีความเสี่ยงสัมผัสเชื้อ มีคุณสมบัติในการต้านไวรัสทำให้ร่างกายมีระดับยาเพียงพอที่จะยับยั้งการเพิ่มจำนวนของเชื้อเอชไอวี จึงเป็นวิธีการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพ จากการศึกษาวิจัยพบว่าการใช้ ยา prep มีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้เกือบ 100% หากรับประทานยาทุกวัน อย่างสม่ำเสมอ
ก่อนการทานยาเพร็พ จะต้องมีการปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนเสมอ พร้อมกับตรวจเลือดเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวีมาก่อน รวมถึงการทำงานของตับและไตต้องอยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยจะต้องทานยาอย่างต่อเนื่องตามแพทย์แนะนำ ซึ่งในระหว่างทานยาเพร็พผู้รับยาจะต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และมีวินัยในการติดตามผลเลือดเพื่อยืนยันว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวี รวมถึงตรวจเช็คการทำงานของตับและไตว่าปกติ
การทานยาเพร็พเป็นหนึ่งในตัวเลือกของการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้จริง แต่ควรใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยด้วย ซึ่งวิธีการป้องกันที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด คือการสวมใส่ ถุงยางอนามัย ควบคู่ไปกับการกินยาเพร็พจะเป็นสิ่งที่ดีที่สุด เพราะสามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆได้ เช่น หูดหงอนไก่ หนองใน โรคซิฟิลิส โรคเริมอวัยวะเพศ เป็นต้น
ประสิทธิภาพของยาเพร็พจะมีผลสูงสุดก็ต่อเมื่อทานยาสม่ำเสมอและต่อเนื่อง หากในกรณีที่ลืมทานยา วันต่อไปยังสามารถทานยาเพร็พต่อไปจนครบกำหนดได้ หากขณะนั้นยังไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ซึ่งแน่นอนว่าประสิทธิภาพต้านเชื้อไวรัสเอชไอวีจะลดลง
ในระหว่างการทานยาเพร็พ จะต้องทำการตรวจเลือดทุก 3 เดือน เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ให้มั่นใจว่ายาเพร็พมีประสิทธิภาพที่ดีภาพต่อร่างกาย ผู้ทานยาไม่มี โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ รวมถึงตรวจเช็คว่าการทำงานของไตอยู่ในเกณฑ์ดี ซึ่งหากตรวจพบอาการอื่นๆที่ปกติแพทย์จะได้ทำการรักษาได้อย่างทันท่วงที
ปัจจุบันยาเพร็พในประเทศไทยยังไม่มีให้บริการในระบบหลักประกันสุขภาพของรัฐ ผู้ที่ต้องการสามารถปรึกษาแพทย์เพื่อรับยาเพร็พได้จากสถานพยาบาลเอกชน หรือ คลินิก ซึ่งต้องเสียค่าใช้จ่ายเอง แต่ในบางพื้นที่จะมีโครงการต่างๆเกี่ยวกับการรณรงค์ด้านเอชไอวีที่ได้รับการยอมรับ โดยกลุ่มที่มีความเสี่ยงรับเชื้ออย่าง ชายรักชาย หรือ สาวประเภทสอง หรือผู้ที่สนใจ สามารถเข้ารับยาเพร็พฟรีได้
คลีนิคนิรนาม สภากาชาดไทย ให้บริการยาเพร็พPrEP ในราคาที่ย่อมเยาเข้าถึงได้ โดยค่ายาและค่าใช้จ่ายการตรวจทางห้องปฏิบัติการต่างๆ โดยเฉลี่ยแล้วประมาณ 15 บาทต่อวัน หรือ 450 บาทต่อเดือนเท่านั้น
การรับประทานยาเพร็พ สามารถเลือกได้ทั้งหมด 2 วิธี ตามความเหมาะสมกับการดำเนินชีวิตของแต่ละบุคคล คือ
ผู้ที่ต้องการรับยา เพร็พ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกวิธีรับประทานยาที่เหมาะสมกับตนเองมากที่สุด
การใช้ ยาprep เป็นประโยชน์กับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี และร่างกายต้องมีความพร้อมสำหรับการทานยาเพร็พอย่างต่อเนื่อง ซึ่งผู้ที่มีความเสี่ยงติดเชื้อเอชไอวี เช่น
โดยส่วนใหญ่ผู้ที่ใช้ ยาเพร็พ มักจะไม่มีผลข้างเคียงใดๆ ซึ่งจากสถิติผู้ที่มีอาการข้างเคียงพบได้น้อยมากและไม่ส่งผลที่อันตรายต่อร่างกาย อาจแสดงอาการคลื่นไส้ ปวดศีรษะ ท้องเสีย หรือเบื่ออาหาร หลังจากนั้นอาการจะดีขึ้นเมื่อทานยาต่อเนื่องประมาณ 2-3 สัปดาห์ หากในกรณีที่มีความผิดปกตินอกเหนือที่กล่าวมาหรือรุนแรงมากขึ้นควรปรึกษาแพทย์โดยด่วน
เพร็พ ไม่ใช่วัคซีนสำหรับฉีดเข้าสู่ร่างกาย เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันเหมือนกับโรคอื่นๆ แต่เป็นยาชนิดรับประทานที่มีคุณสมบัติในการต้านเชื้อเอชไอวีเท่านั้น โดยมีหลักการทานคล้ายกับยาคุมกำเนิด ที่จะต้องทานทุกวันจนร่างกายมีระดับยาเพียงพอที่จะป้องกันการติดเชื้อได้
ลักษณะ | PrEP | PEP |
---|---|---|
วัตถุประสงค์ | ป้องกันเอชไอวี “ก่อน” สัมผัสเชื้อ | ป้องกันเอชไอวี “หลัง” จากสัมผัสเชื้อ |
ช่วงเวลา | รับประทานวันละ 1 เม็ด เป็นประจำทุกวัน | รับประทานภายใน 72 ชั่วโมง ต่อเนื่อง 28 วัน |
ประสิทธิภาพ | เกือบ 100% หากมีวินัยในการรับประทานยา | 80% หากรับประทานยา ภายใน 72 ชั่วโมง |
ผลข้างเคียง | ปวดศีรษะ คลื่นไส้ ท้องเสีย ปวดกล้ามเนื้อ | ปวดศีรษะ คลื่นไส้ ท้องเสีย อ่อนเพลีย |
ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ หรือ ผู้หญิงที่วางแผนตั้งครรภ์ สามารถใช้ยาเพร็พได้และมีบุตรได้ปกติ การทานยาเพร็พไม่มีผลต่อการตั้งครรภ์แต่อย่างใด ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้อง
ถาม : PrEPมีประสิทธิภาพแค่ไหน ?
ตอบ : เพร็พPrEP มีประสิทธิภาพในการป้องกันเอชไอวีได้เกือบ 100% หากรับประทานยาทุกวัน อย่างสม่ำเสมอ
ถาม : PrEPรักษาโรคเอดส์ ได้หรือไม่ ?
ตอบ : เพร็พPrEP ไม่สามารถรักษาโรคเอดส์ได้ แต่เป็นยาที่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี
PrEP เป็นวิธีการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีที่มีประสิทธิภาพสูง และปลอดภัย หากรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์ แต่อย่าลืมนะว่า เพร็พ PrEP ป้องกันได้แค่เอชไอวี ควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งเพื่อป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ