การป้องกันโรคก่อนการสัมผัสหรือที่เรียกกันทั่วไปว่า เพร็พ PrEP คือเครื่องมือสำคัญในการต่อสู้กับไวรัสเอชไอวีและโรคเอดส์ เปรียบดั่งเป็นมาตรการป้องกันที่ออกแบบมาสำหรับบุคคลที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อเอชไอวีโดยเฉพาะ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงลงได้อย่างมาก ในบทความนี้ เราจะเจาะลึกว่า PrEP คือ อะไร วิธีการทำงาน ประโยชน์ของ ยาเพร็พ เกณฑ์คุณสมบัติ การรับเพร็พ และจัดการกับความเชื่อผิดๆ ทั่วไปเกี่ยวกับวิธีการป้องกันที่เกี่ยวข้องนี้
เพร็พ PrEP คือ ยาต้านไวรัสก่อนมีความเสี่ยง
ยาเพร็พ หรือ PrEP ย่อมาจาก Pre-Exposure Prophylaxis เป็นยาต้านไวรัสที่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีก่อนการสัมผัสโรค โดยการรับประทานยาวันละหนึ่งเม็ดทุกวัน เพร็พมีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธ์ได้เกือบ 100% เมื่อรับประทานยาอย่างถูกต้องและมีวินัย สำหรับการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีในผู้ที่ใช้เข็มฉีดยาเสพติดได้มากกว่า 70% เลยทีเดียว
เพร็พ ทำงานอย่างไร?
ยาเพร็พ ทำงานโดยการปิดกั้นเอนไซม์บางชนิดที่ไวรัสเอชไอวี จำเป็นต้องสร้างซ้ำและแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย เมื่อรับประทานเพร็พทุกวัน ยาจะรักษาระดับการป้องกันในกระแสเลือดให้คงที่ ทำให้ผู้ที่ใช้เพร็พแทบไม่ต้องกังวลถึงความเสี่ยงที่จะได้รับเชื้อเลย แต่เพร็พไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ผู้ใช้เพร็พ จึงยังจำเป็นต้องใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนที่ไม่มั่นใจว่ามีเชื้อหรือไม่มีเชื้อเอชไอวีอยู่
คุณสมบัติและการพิจารณาการใช้เพร็พ
เพื่อพิจารณาว่าเพร็พเหมาะสำหรับคนๆ นั้นหรือไม่ แพทย์จะพิจารณาปัจจัยเสี่ยงต่างๆ เช่น พฤติกรรมทางเพศ ประวัติการใช้ยาเสพติด และสถานะเอชไอวีในปัจจุบัน โดยทั่วไป แนะนำให้ใช้ PrEP สำหรับ:
- คนที่มีพฤติกรรมเปลี่ยนคู่นอนบ่อย
- คนที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยางอนามัย
- คู่รักที่มีผลเลือดต่าง (ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีเชื้อเอชไอวี)
- คนที่ใช้เข็มฉีดยาสำหรับฉีดเข้าเส้นเลือด และมีการที่ใช้เข็มร่วมกับผู้อื่น
- คนที่มีอาชีพให้บริการทางเพศ หรืออาชีพที่เสี่ยงต่อการสัมผัสเชื้อเอชไอวี
- คนที่เคยมีประวัติเข้ารับบริการยาเป็ป (PEP) บ่อยครั้งและไม่สามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้
- กลุ่มชายรักชาย คนข้ามเพศ หรือชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) และมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
การประเมินทางการแพทย์นี้รวมถึง การตรวจเอชไอวี เพื่อดูว่าคุณยังปลอดจากเชื้อจริงหรือไม่ ตรวจการทำงานของไต และตรวจคัดกรองโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ด้วย แพทย์จะพิจารณาข้อมูลเหล่านี้ก่อนที่จะอนุญาตให้คุณเริ่มรับประทานเพร็พได้ ซึ่งขั้นตอนนี้จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องปรึกษากับแพทย์เฉพาะทาง และยาชนิดนี้ไม่มีจำหน่ายตามร้านขายยาทั่วไป เพราะถือเป็นยาอันตรายที่ต้องมีการซักประวัติทางการแพทย์ เพื่อให้แน่ใจว่า PrEP ปลอดภัย และเหมาะสมกับความเสี่ยงของแต่ละบุคคล
ขั้นตอนในการรับเพร็พ
ก่อนตัดสินใจใช้ เพร็พ
- ควรทำการปรึกษาแพทย์ หรือเจ้าหน้าที่เฉพาะทางก่อน เพื่อให้ผู้เชี่ยวชาญได้ทำการประเมินปัจจัยเสี่ยงส่วนบุคคล ดำเนินการตรวจเลือดที่จำเป็น และให้ข้อมูลที่สำคัญเกี่ยวกับประโยชน์ และผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นของการใช้เพร็พ
- แพทย์สั่งตรวจเลือด ได้แก่
- ตรวจคัดกรองไวรัสเอชไอวี
- ตรวจการทำงานของไต
- ตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
- ตรวจการตั้งครรภ์ (ในผู้หญิง)
เพื่อให้มั่นใจถึงความเหมาะสมและปลอดภัย นอกจากนี้ ยังมีการซักประวัติทางการแพทย์อย่างละเอียด และข้อมูลจำเป็นที่ใช้พิจารณาการใช้เพร็พอย่างเหมาะสม หากคุณต้องการรับเพร็พ สามารถคลิกเพื่อจองคิวออนไลน์ผ่านเว็บไซต์ www.love2test.org เพื่อเข้ารับเพร็พทันทีที่คุณสะดวก หรือพูดคุยปรึกษากับแพทย์ก่อนเริ่มใช้ยา
หลังตัดสินใจใช้เพร็พ
- รับประทานยา PrEP วันละ 1 เม็ด ในเวลาเดียวกันทุกวันอย่างเคร่งครัด และไม่ควรขาดยา เพราะการทานยาอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้มีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อไวรัสเอชไอวีเต็มที่
- เลือกรับประทานยาเวลาไหนก็ได้ตามที่สะดวก แต่จะต้องเป็นเวลาเดียวกันทุกวัน หรือเลือกช่วงเวลาที่เราจะไม่ลืมง่ายๆ เช่น 10 โมงเช้าทุกวัน หรือทานยาหลังอาหารเช้า
- ในกรณีที่ลืมรับประทานยาเพร็พ 1 เม็ด ให้รับประทานให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ แต่ไม่ควรรับประทานเกิน 2 เม็ดต่อวัน หรือหากใกล้เวลาทานในมื้อถัดไปแล้วก็ให้เริ่มเม็ดใหม่ได้เลย
- ยา PrEP ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ได้ จึงควรใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
- ผู้ที่รับประทานยา PrEP ควรได้รับการตรวจเลือดอย่างสม่ำเสมอทุก 3 เดือน เพื่อตรวจหาการติดเชื้อเอชไอวีและผลข้างเคียงของยา
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับการรับประทานยาเพร็พ
- ยาเพร็พ มีผลข้างเคียงไหม?
- เพร็พเป็นยาที่ได้รับการรับรองว่าปลอดภัย แต่การรับประทานยาเพร็พอาจเกิดผลข้างเคียงได้เล็กน้อย เช่น ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ซึ่งผลข้างเคียงเหล่านี้มักหายไปเองภายในไม่กี่วัน แต่หากมีอาการรุนแรงขึ้น ควรรีบปรึกษาแพทย์
- ใช้เพร็พแล้วไม่สวมถุงยางอนามัยได้ไหม?
- ถึงแม้ว่าเพร็พจะมีคุณสมบัติในการช่วยป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้ แต่การสวมถุงยางอนามัยช่วยเพิ่มความมั่นใจ รวมทั้งเป็นการป้องกันตนเองและคู่นอนของคุณให้ปลอดภัยจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ได้ด้วย เพราะเพร็พไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อป้องกันกามโรค
- หาซื้อเพร็พได้จากที่ไหน?
- ปัจจุบันเพร็พมีอยู่ในโรงพยาบาลทั่วประเทศ ทั้งโรงพยาบาลรัฐ โรงพยาบาลเอกชน หรือคลินิกเฉพาะทางทั่วไป แต่ไม่มีจำหน่ายในร้านขายยา เนื่องจากยาชนิดนี้จำเป็นต้องพบแพทย์และได้รับการตรวจเลือดเพื่อคัดกรองเชื้อเอชไอวีก่อน
อ่านบทความอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับ เพร็พ
ดังจะเห็นได้ว่า PrEP คือ เครื่องมือป้องกันเอชไอวีที่ก้าวล้ำ ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงได้อย่างมาก การขอคำแนะนำทางการแพทย์ และรับทราบข้อมูลเกี่ยวกับเพร็พ ถือเป็นสิ่งสำคัญในการปกป้องสุขภาพของตนเอง และมีส่วนสนับสนุนความพยายามระดับประเทศในการยุติเอชไอวีและโรคเอดส์ ในขณะที่ความก้าวหน้าในการวิจัยและการแพทย์ดำเนินต่อไป PrEP ไม่ได้เป็นเพียงแค่ยาทั่วไป แต่เสมือนเป็นตัวแปรสำคัญที่ช่วยให้เราทุกคนปลอดภัยจากความเสี่ยงต่อเชื้อเอชไอวี
